بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری مد ظله العالی و مصوبه ۸۴۸ و ۱۰۰۱ شورایعالی حوزه های علمیه با روش اجرایی پیشرفته الگوهای تحصیلی
پیش گفتار :
امام راحل رحمه الله علیه می فرمایند :
- همان طوری که [در] اسلام ابعاد مختلفه هست ، حوزه‌ها هم ابعاد مختلفه داشته باشد… باید اینها همین طوری که فقه را و انحای فقه را تعلم و تعلیم می‌کنند، سایر موارد اسلام را، سایر ابعاد اسلام را هم باید تحصیل بکنند و باید تدریس بکنند. (صحیفه امام، ج ۶، ص ۴۰۱)
مقام معظم رهبری دام ظله می فرمایند :
- از جمله چیزهایی که حوزه احتیاج دارد ، یک نظام تعلیم و تعلم است، تا در آن، وقتها هدر نرود. امروز دیگر روزی نیست که ما اجازه بدهیم، یک روز یا یک ساعت از عمر جوانی متدین و آماده برای تلاش و مجاهدت در راه دین – یعنی یک طلبه – هدر رود. ( برگفته از بیانات معظم له در دیدار مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم ۰۴/۱۱/۱۳۶۹ )
حوزه های علمیه امروز در عرصه های جهانی با صدها برنامه ، مباحث و مسائل جدیدی روبرو هستند که هرگز در قرن های گذشته با آن مواجه نبودند لذا سه اصل حفظ ، ترمیم و بالندگی که مورد تأکید مقام معظم رهبری دام ظله می باشد باید مورد توجه جدی مسئولین و بزرگان حوزه های علمیه باشد ؛ که در مدرسه نمونه به آن اصول توجه جدی شده است.
- طرح مدرسه نمونه به لطف پروردگار متعال و عنایت چهارده نور مقدس علیهم السلام گامی است در مسیر حرکت به سمت إجراء و تحقق مصوبه ۸۴۸ شورایعالی مورخه ۲۴/۰۲/۱۳۹۱ ( پیرامون برنامه های آموزشی حوزه های علمیه ) و بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری مد ظله العالی بعنوان ولی فقیه نظام اسلامی مبتنی بر اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه ؛ و همچنین تحقق بعضی از بندهای مصوبه ۱۰۰۱ مورخه ۲۵/۱۰/۱۳۹۴ شورایعالی ( سند چشم انداز حوزه های علمیه ) خصوصاً بندهای ذیل می باشد :
- مبانی و ارزش های اساسی حوزه های علمیه : بند ۹ : توجه به اندیشه‌ها و رهنمودهای حضرت امام خمینی قدس سره و مقام معظم رهبری مد ظله العالی و مراجع عظام تقلید دام عزهم.
- مبانی و ارزش های اساسی حوزه های علمیه : بند ۱۰ : حمایت و پشتیبانی از ولایت مطلقه فقیه ، ولی فقیه زمان و نظام مقدس جمهوری اسلامی.
- سیاست های کلان حوزه های علمیه : بند ۲ : اهتمام جدی بر تحقق اندیشه‌ها و رهنمودهای امام راحل ره و مقام معظم رهبری دام ظله العالی و بهره‌مندی از منویات و فرمایشات مراجع عظام مد ظلهم.
- سیاست های کلان حوزه های علمیه : بند ۴ : اهتمام جدی به حفظ، ترمیم و بالندگی ارزش‌ها و سنت‌های اصیل و کارآمد سلف صالح حوزه.
- سیاست های کلان حوزه های علمیه : بند ۷ : تقویت تعامل حوزه‌های علمیه با نظام اسلامی و حمایت از آن ( با توجه به دروس مورد نیاز در زمان امروز در طرح مدرسه نمونه ).
- سیاست های کلان حوزه های علمیه : بند ۱۳ : اهتمام به شناسایی و جذب استعدادهای برتر و توجه ویژه به شکوفاسازی ، تربیت و ارتقاء نخبه حوزوی.
- هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ توانمندسازی منابع انسانی حوزه در ارتباط با بخش‌های مختلف حوزه و جامعه و نظام : بند ۱۳ : توانمندسازی متوازن دانش‌آموختگان حوزوی در دانش و نگرش و مهارت، متناسب با نیازهای حوزه علمیه و نظام اسلامی. ( در حد دوره عمومی )
- هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ توانمندسازی منابع انسانی حوزه در ارتباط با بخش‌های مختلف حوزه و جامعه و نظام : بند ۱۶ : افزایش توان جسمی طلاب و روحانیان متناسب با مأموریت‌های حوزه، از راه گسترش فعالیت‌های ورزشی در میان طلاب و فضلا.
- هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ تقویت و گسترش مقاطع و رشته ها : بند ۱۷ : اشراب معارف قرآن و حدیث در کلیه فرآیندهای آموزشی و تربیتی به منظور محوریت بخشی به آنها.
- هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ تقویت و گسترش مقاطع و رشته ها : بند ۲۲ : تنوع بخشی و ارتقای کمّی و کیفی روشهای آموزشی ـ تربیتی.
- هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ تقویت و گسترش مقاطع و رشته ها : بند ۲۳ : طراحی و پیاده سازی نظام جامع آموزش‌‌های مهارتی حوزه ( در حد دوره عمومی ).
- مدرسه نمونه که چینش و عناوین و ارائه محتوی و متون درسی آن با توجه به مصوبه ۸۴۸ شورای عالی حوزه های علمیه در مورخه ۲۴/۰۲/۱۳۹۱ و مصوبه ۱۰۰۱ مورخه ۲۵/۱۰/۱۳۹۴ و بر اساس فرمایشات و انتظارات مقام معظم رهبری مد ظله العالی به عنوان ولی فقیه زمان و خبره و کارشناسی عمیق ، حکیم ، بصیر و خبیر که دارای نگاه جهانی می باشد در چهار دوره سطح ۱ ، ۲ ، ۳ و ۴ و دوره تکمیلی خارج پیشرفته تعریف می شود که به صورت پلکانی و مرتب بر یکدیگر حرکت به سمت طراحی نظام تعلیم و تعلم در ابعاد مختلف در راستای تربیت انسان های وارسته ، الهی، دین شناس با عنایت به تخصص گرایی و عدم توقف در دوره های عمومی می باشد.
- بنابر فرمایشات معظم له سطح ۱ به عنوان مقدمات ، سطح ۲ به عنوان پایان دوره عمومی ، سطح ۳ به عنوان سطح عالی و به تعبیر مقام معظم رهبری مد ظله العالی ( خارج ایتدایی ) و سطح ۴ به عنوان آغاز خارجی که دریای خروشان استدلالات فقهی و اصولی می باشد ( خارج پیشرفته ) چهار سطح و دوره تکمیلی خارج به صورتی طراحی گردیده است که طلبه بین دوازده تا پانزده سال به اجتهاد برسد.[۱] ( پنج سال اول : سطح یک و دو ، پنج سال دوم : سطح سه و چهار ، پنج سال سوم : اجتهاد ، بطور میانگین هر دو سال و نیم یک سطح خوانده میشود )
- مخاطبین این طرح فارغ التحصیلان از دیپلم به بالا می باشند ( با میزان استعدادهای متوسط ) ، البته میدان برای استعدادهای ویژه جهت گرفتن واحد های بیشتر و شرکت در برنامه های ارتقایی باز است
ویژگی ها :
دوره عمومی به صورت بسته های علمی و عملی أعم از آموزشی ، پژوهشی ، فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و … دارای ویژگی های ذیل می باشد :
- اجرایی و عملیاتی نمودن مصوبه ۸۴۸ و برخی از بندهای سند چشم انداز شورایعالی حوزه های علمیه بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری مد ظله العالی در راستای تحول و اصلاح و إرتقاء وضعیت موجود حوزه ها در وضعیت کنونی و استفاده از دو عنصر مهم شناخت زمان و مکان و موقعیت نظام اسلامی در جهان ، آماده نمودن مبلغین ، متفکرین ، متخصصین و کارشناسان و فقهای مورد نیاز جامعه در مباحث دینی و نظریه پردازی آن به صورت گام به گام ( سطح ۱ – سطح ۲ – سطح ۳ – سطح ۴ ).
- طراحی نمودن برنامه ها به صورت نطام مند در قالب نظام تعلیم ، تعلم و تربیت.
- طراحی بسته های تحصیلی فراگیر در ابعاد مختلف آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و … برای هر دوره با توجه به اولویت های مورد نیاز طلبه و استفاده بهینه از زمان و وقت طلبگی در حین تحصیل.
- تنظیم نظام درسی با ۶ ویژگی کارآمد ، به روز ، پر محتوی ، کوتاه ، هدفمند و منسجم بودن با توجه به نیاز های نظام اسلامی و آماده شدن جهت تحقق تمدن اسلامی.
- بستر سازی جهت تحقق حوزه انقلابی همگام و همراه با نظام اسلامی.
- تبیین اصول وشاخص های اصلی در برنامه ریزی طرح و اهداف برنامه و هدف گذاری در برنامه ها با توجه به اصول و شاخصه های مورد نیاز در طراحی نظام تعلیم و تعلم.
- استفاده از الگو های پیشرفته تحصیلی (حضوری- کارگاهی- سمیناری) در روش ها و اجرای برنامه های آموزشی و آموزش پژوهش محور به صورت کاربردی همراه با جدیت در مباحثه، مطالعه، پیش مطالعه و برنامه ها و تمرین های عملی کلاسی و خارج کلاس با روش اجرایی دوره ها به ۳ گونه تحصیلی ۱- عرضی مستمر (روند کنونی حوزه ها) ۲- طولی متمرکز ۳- تلفیقی و ترکیبی.
- مدرسه محوری در اجرای بسته های تحصیلی و ستاد بودن مرکز مدیریت در جنبه های نظارتی، هدایتی و تأییدی.
سیاست ها و اهداف :
- طراحی نمودن برنامه ها به صورت نطام مند در قالب نظام تعلیم ، تعلم و تربیت.
- إرتقاء دانش دینی و معارف الهی در حوزه ها با محوریت قرآن ، عترت و علوم عقلی.
- تقویت و نهادینه نمودن ایمان اسلامی.
- رشد و تربیت اخلاقی طلاب و بستر سازی جهت تخلق به اخلاق الهی.
- تأدب به اداب اسلامی در ابعاد مختلف أعم از فردی ، اجتماعی ، خانوادگی ، سیاسی و ….
- نهادینه نمودن قرآن و سنت در تمامی فرایندهای تحصیلی.
- کسب دانش علوم حوزوی در حد آشنایی یا شناخت.
- کسب بصیرت سیاسی در راستای اهداف مقدس مکتب اهل البیت علیهم السلام و نظام جمهوری اسلامی.
- ارائه دروس با حفظ مبانی نظری آن ، به صورت کاربردی ( نه صرفاً نظری و تئوری ) و قرار گرفتن مباحث مبتلی به در اولویت.
- توانمندسازی متوازن دانش‌آموختگان حوزوی در دانش و نگرش و مهارت، متناسب با نیازهای حوزه علمیه و نظام اسلامی. ( در حد دوره عمومی ).
- اهتمام ویژه به کارورزی و تمرین عملی در تمامی دروس.
- اهتمام ویژه به پژوهش محوری دروس ، متناسب با سطح علمی در هر سال تحصیلی و مدیریت مباحثات تحصیلی.
- تنوع بخشی و إرتقاء کمی و کیفی روش های تحصیلی ، تربیتی.
- توانمندی و ایجاد مهارتهای ، آموزشی ، پژوهشی ، فرهنگی ، تبلیغی ، تربیت بدنی در حد دوره عمومی.
توانمندی ها :
طلبه و دانش پژوه در دوره عمومی واجد توانمندی های ذیل می گردد این توانمندیها أعم از آموزشی ، پژوهشی ، اخلاقی ، تربیتی ، فرهنگی و … می باشد.
الف – توانمندیهای دوره عمومی در مقطع سطح ۱ :
- آشنایی محتوایی با قرآن کریم و علوم قرآنی و شناخت و مهارت به کارگیری تجوید قرآن ، روانخوانی.
- آشنایی با علم حدیث و تحولات آن و جوامع حدیثی شیعه ، نهج البلاغه ، صحیفه سجادیه.
- شناخت یکدوره آداب بندگی ، آداب زندگی ، آداب اسلامی در ابعاد مختلف و اصول تربیت و سبک زندگی دینی از نگاه امیرالمؤمنین علیه السلام و شناخت برخی از احادیث کاربردی و اخلاقی.
- آشنایی با تاریخ فقه و دوره های فقه و فقاهت وآشنایی با یکدوره احکام شرعیه مبتلی به ( فقه مقدماتی ).
- شناخت یک دوره اندیشه و تفکر اسلامی بر اساس قرآن و عترت علیهم السلام با محوریت کتب شهید مطهری همراه با پژوهش ، پرسش و پاسخ و آموزش های حضوری.
- تسلط و مهارت بکارگیری صرف و نحو ، تجزیه و ترکیب ، متن خوانی ، واژه شناسی و لغت شناسی.
- آشنایی با زبان عربی به صورت مکالمه در راستای کمک به فهم بیشتر مباحث ادبیات عرب.
- آشنایی با تاریخ علم منطق و شناخت آن علم.
- آشنایی با تاریخ علم بلاغت و شناخت آن علم ( معانی ، بیان ، بدیع و … ).
- توان به کارگیری علوم مقدماتی ( ادبیات ، منطق ) در مکالمات و آموزش های حوزوی.
- آشنایی با تاریخ تحلیلی چهارده معصوم علیهم السلام.
- شناخت سیره سیاسی معصومین علیهم السلام و مبانی آنها.
- آشنایی با اندیشه های سیاسی امام خمینی رحمه الله علیه و رهبری مد ظله العالی و جریان شناسی احزاب قبل و بعد از انقلاب اسلامی.
- آشنایی با ریشه های انقلاب ، دفاع مقدس و ارزش های آن.
- آشنایی با قانون اساسی و مستندات آن.
- کسب مهارت های پژوهشی ( تحصیلی ، روش مطالعه ، فیش برداری ، خلاصه نویسی ، مأخذ شناسی ، لغت شناسی ، رایانه ، اخلاق پژوهشگری ).
- آشنایی با روش های تحقیق ، پژوهش و چگونگی تدوین تحقیق پایانی و اصول و روش تحقیق آن.
- آشنایی با مباحث آیین نگارش و ویراستاری.
- شناخت هویت صنفی طلبگی و حوزه و روحانیت.
- تربیت بدنی ( کسب مهارت ورزش های جسمانی و نرمشی ).
- آشنایی با اصول تغذیه و سلامتی در طب سنتی و روایات اهل البیت علیهم السلام.
ب – توانمندیهای دوره عمومی در مقطع سطح ۲ :
- یادگیری ترجمه قرآن کریم و آشنایی با لغات قرآنی.
- شناخت آیات و مفاهیم قرآن به صورت موضوعی ( تفسیر موضوعی ).
- شناخت مهارت های قرآنی ( مأخذ شناسی منابع و کتب تفسیری شیعه و پیروان خلفاء ).
- شناخت مهارت های حدیثی ( مأخذ شناسی کتب روائی شیعه و منابع حدیثی پیروان خلفاء ).
- شناخت نیمه استدلالی یک دوره فقه با اولویت باب های مبتلی به فقهی ( فقه متوسطه ).
- آشنایی با اصول مقدماتی و شناخت نیمه استدلالی اصول فقه ( اصول متوسطه ).
- شناخت مهارت های فقهی و اصولی ( مأخذ شناسی منابع و کتب فقهی و اصولی ).
- شناخت مباحث کلامی به صورت موضوعی ( دین شناسی ، خدا شناسی ، راهنما شناسی ، معاد شناسی ، جهان شناسی ، انسان شناسی ، مباحث مهدویت و ولایت فقیه همراه با شبهات پیرامون آنها و پاسخ به آن ).
- آشنایی با مباحث کلام جدید.
- شناخت مهارت های کلامی ( مأخذ شناسی منابع و کتب کلامی ).
- شناخت اصول تربیتی در سبک زندگی دینی و مفاهیم اخلاقی کاربردی.
- آشنایی با تاریخ فلسفه اسلامی و فلسفه مقدماتی اسلامی.
- شناخت سیره چهارده معصوم علیه السلام ( تربیتی – اجتماعی – سیاسی – اقتصادی – خانوادگی و … ).
- آشنایی با تاریخ مهدویت و مدعیان آن در طول تاریخ.
- آشنایی با فرق ، مذاهب و ادیان (آیین یهود و مسیحیت ، زرتشت ، بودا ، صوفیه ، وهابیت ، بهائیت ) ، بررسی تاریخ تشیع و نظام های سیاسی و فرق آن.
- آشنایی عمومی با مباحث روانشناسی ، جامعه شناسی و اقتصاد اسلامی.
- آشنایی با تمدن اسلامی.
- شناخت اصول و روش های تدوین پایان نامه های متوسطه سطح ۲٫
- آشنایی با مهارت های پژوهشی در فضای مجازی ، اینترنتی و نرم افزاری.
- مهارت های سیاسی ( آشنایی با تاریخ سیاسی مشروطیت به بعد در ایران ، آشنایی با تاریخ سیاسی معاصر ( دوره پهلوی ) ، آشنایی با تاریخ سیاسی معاصر بعد از انقلاب ( نظام جمهوری اسلامی آثار و برکات آن ) ، آشنایی با مکتب لیبرالیسم در غرب.
- مهارت های تبلیغ و فن خطابه (آشنایی با انواع شیوه های انتخاب و انتقال پیامهای دینی برای مخاطبین مختلف ، آشنایی با شیوه های بسط و گسترش موضوعات دینی، شیوهای جمع آوری محتوا و چینش محتواها ، ایجاد مهارتهایی در سخنران برای پیگیری بیشتر مستمع در سخنرانی ، توانمندی سخنران در پاسخ به سئوالات واقعی و دهنی مخاطب ، شناخت انواع احساس و فهم روشهای تحریک احساس در سخنرانی ، توانمندی در روشهای تحریک احساس در سخنرانی ، ایجاد مهارت تغییر رفتار در مخاطب در سخنرانی ، توانمندی در روضه خوانی در آخر سخنرانی ، پاسخگویی به سئوالات احتمالی مخاطب بعد از سخنرانی ).
- مهارتهای دفاعی ( آشنایی با فنون دفاع شخصی و آموزش اولیه نظامی ).
آثار مثبت اجرای طرح :
امتیازات طرح مدرسه نمونه و آثار مثبت إجرای آن
| ردیف | ما امروز در قبال چنین حوزه‌ای که میراث دوازده قرن است ، وظیفه داریم. من به سه وظیفه در کنار هم اشاره میکنم که اینها از بدیهیات است و استدلال و بحث نمیخواهد : اوّل حفظ. دوّم ترمیم. سوّم بالندگی و رشد دادن. بیانات مقام معظم رهبری مد ظله العالی در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی ۱۳/۰۹/۱۳۷۴ |
| ۱ | بهره مندی از مباحث قرآنی و حدیثی و أُنس با آن همراه با مهارتهای لازمه در هر مقطع تحصیلی در طول دوره تحصیلی و تدوین متون درسی با توجه به این شاخص اصلی. |
| ۲ | حرکت به سمت إجراء و تحقق مصوبه ۸۴۸ شورایعالی مورخه ۲۴/۰۲/۱۳۹۱ و تحقق بند ۲۲ از هدف کلان ۲ ؛ راهبرد کلان ۱ ؛ تقویت و گسترش مقاطع و رشته ها : تنوع بخشی و ارتقای کمّی و کیفی روشهای آموزشی ـ تربیتی در سند چشم انداز شورایعالی حوزه های علمیه مصوبه ۱۰۰۱ مورخه ۲۵/۱۰/۱۳۹۴٫ |
| ۳ | تنظیم دوره های سطح ۱ و ۲ در طرح مدرسه نمونه در بسته های جامع علمی و عملی أعم از آموزشی ، پژوهشی ، فرهنگی ، اخلاقی ، تربیتی ، سیاسی و … به صورت پلکانی و صعودی همراه با چینش منطقی در مباحث. |
| ۴ | تقویت هویت طلبگی ، ایجاد انگیزه های قوی برای تحصیل در حوزه های علمیه ، ایجاد علاقه و نشاط علمی در بین طلاب. |
| ۵ | کوتاه ، منسجم ، پر محتوا و هدفمند شدن دروس و کاربردی نمودن متون درسی و توجه به نیازهای جامعه و نظام اسلامی در مباحث مختلف عقلی و نقلی أعم از فقهی و اصولی ، کلامی و … . |
| ۶ | تربیت طلابی نسبتاً جامع در حد دوره های عمومی و تربیت نیرو هایی به روز و توانمند جهت خدمت به جامعه و نظام اسلامی. |
| ۷ | سعی و تلاش مستمر در ایجاد بسترهای تربیتی ، اخلاقی و استفاده از دروس منظم اخلاقی ، بزرگان و آماده نمودن طلاب در مسیر تخلق به مکارم و اخلاق الهی. |
| ۸ | محسوس بودن نتایج تحصیلی در هر دوره و مصونیت از آفات و آثار منفی طولانی بودن دوره های عمومی. |
| ۹ | برخورداری از آینده ای روشن و استفاده ی بهینه از زمان. |
| ۱۰ | آموزش پژوهش محور در طول دوره و قرار گرفتن ساعات پژوهشی و مباحثه جزء ساعات تحصیلی بر اساس آیین نامه ، خوب درس خواندن و فهم مطالب نه صرفاً حفظ نمودن آنها با استفاده از الگوهای پیشرفته تحصیلی. |
| ۱۱ | بینش زایی ، بصیرت زایی ، دشمن شناسی ، شناخت راهبردهای لازم در جنگ نرم و آشنایی به مسائل زمان و جریانات سیاسی ؛ ( در حد دوره عمومی ). |
| ۱۲ | کسب مهارت های متعدد در زمینه های آموزشی ، فرهنگی ، پژوهشی در راستای خدمت به نظام و جامعه ؛ ( در حد دوره عمومی ). |
| ۱۳ | آشنایی با سبک های مختلف آموزشی ، حضوری ، کارگاهی ، سمیناری و استفاده از روش های پیشرفته تحصیلی. |
| ۱۴ | رویش نیرو به جهت جذابیت و به روز بودن طرح مدرسه نمونه ؛ گرایش جوانان و حتی خود حوزویان به آن. |
حوزه فعالیت ها :
این مدرسه در ۱۴ حوزه دانشی و مهارتی فعالیت های آموزشی ، پژوهشی و عملی دارد :
- حوزه قرآن و علوم قرآنی
- حوزه حدیث و علوم حدیثی
- حوزه اخلاق و تربیت
- حوزه اندیشه اسلامی و کلام و عقاید
- حوزه ادبیات عرب و بلاغت
- حوزه منطق و فلسفه
- حوزه فقه و اصول
- حوزه تاریخ و سیره
- حوزه بصیرت زایی و دانش سیاسی
- حوزه ادیان و فرق
- حوزه علوم انسانی
- حوزه ادبیات فارسی
- حوزه مهارت ها تحصیلی و پژوهشی
- حوزه مهارت ها تبلیغی ، رسانه ای و تربیت بدنی
[۱] زمان فارغ التحصیلی : برنامه ای درست کنید که طلبه در ظرف دوازده سال، در ظرف پانزده سال، مجتهد بشود؛ در ظرف ده پانزده سال، فارغ التحصیل واقعی بشود. بعد بگوییم: «آقا! تحصیلات شما، تمام شد؛ حالا وارد میدان کار بشوید!» کار یا تحقیق هر کدام راهی و رشته ای دارد.( بیانات پیرامون تحول در دیدار با طلاب و فضلای حوزه علمیه مشهد در تاریخ ۲۲/۴/۱۳۷۶ )
ثبت دیدگاه